Հրայր Մարուխեան Հիմնադրամ

Այս հոդվածը հանդիսանում է հետևյալի թարգմանությունը  (Social Europe Journal, “The Renewal of Social Democracy and Basic Values,” by Henning Meyer)

Սոցիալ դեմոկրատիայի նոր տեսլականի որոնման հետ համընթաց սոցիալ դեմոկրատիայի հիմնարար արժեքների և այսօրվա քաղաքականության մեջ դրանց նշանակության վերաբերյալ քննարկումը հերթական անգամ գլուխ է բարձրացրել:
Որո՞նք են սոցիալ դեմոկրատիայի հիմնարար արժեքները, և արդյո՞ք սոցիալ դեմոկրատ կուսակցությունները  դավաճանել են դրանց կառավարությունում: Կամ, որ ավելի վատ է, կորել են բոլորը միասի՞ն. և եթե դա այդպես է, արդյո՞ք վատ է: Ժամանակակից քաղաքական համակարգերը, որոնք բնութագրվում են պրոֆեսիոնալ կուսակցական մեխանիզմներով և դիվերսիֆիկացված ընտրական իրավունքով, արդյո՞ք ունեն հիմնարար արժեքների կարիքը: Եթե այո, ապա ո՞րն է դրանց դերն ու գործառույթները: Արդյո՞ք դրանք դեռ իրական քաղաքական նշանակություն ունեն ‘’իշխանության և քաղաքականության միջև’’ ժամանակաշրջանում, ինչպես սահմանեց Զիգմունտ Բաումանը:  Կա՞ն արդյոք միասնական արժեքներ, որոնք կարող են օգտագործվել կառուցելու համար Եվրոպական սոցիալ դեմոկրատիայի նախագիծը, չնայած այն լայն վկայմանը, որ սոցիալ դեմոկրատական արժեքները բոլորովին այլ կերպ են մեկնաբանվում Եվրոպայում:

Այս և նմանատիպ այլ հարցեր վառ կերպով քննարկվեցին Եվրոպայում և այն ուղին, որով ստացվե-

ցին վերջիններիս պատասխանները խոր հետևանք է ապագա սոցիալ դեմոկրատական քաղաքականության համար:

Այս կարճ ակնարկը ներկայացնում է իմ սեփական տեսակետները սոցիալ դեմոկրատական հիմնարար արժեքների վերաբերյալ և օգտագործվում է համաեվրոպական ուղիղ քննարկմանը, որը կազմակերպվել է համատեղ Ֆրիդրիխ-Էբբերտ-Ստիֆթանգ և ”Սոցիալական Եվրոպա” հանդեսի կողմից: Դեբատում ցուցաբերվող մեծ ուշադրության փաստը արդեն իսկ պատասխանում է առաջին հիմնական հարցին. սոցիալ դեմոկրատիայի հիմնարար արժեքները շարունակում են մնալ էական և նրանք կենսական դեր ունեն սոցիալ դեմոկրատական քաղաքականության վերահաստատման հարցում: Բայց գլխավոր հարցը մնում է հետևյալը. ինչպե՞ս կարող են հիմնարար արժեքները ներշնչել  սոցիալական դեմոկրատիայի զարթոնքին:

Ջուլիան Նիդա-Ռուեմելին` SPD` հիմնարար արժեքների հանձնաժողովի նախագահը, պնդում է, որ գրավոր քաղաքական հայտարարագրերում արժեքները ոչ թե դետերմինացված են, այլ արտացոլում են գաղափարների,  քարոզարշավի շրջանակներում գործողությունների և, ընդհանուր առմամբ, իրականում կուսակցությունների` քաղաքական ոլորտում իրականացրած գործողությունների միջև փոխհարաբերությունները: Ես համաձայն եմ այս գնահատման հետ և կբաժանեմ քաղաքական պրակտիկան ուսումնասիման երկու գլխավոր կատեգորիաների` մոտեցում և բովանդակություն` որպես այս ակնարկի նպատակներ: Նաև ուզում եմ խուսափել հիմնարար արժեքների քննարկումից բխող մեծագույն վտանգներից մեկից` այն փաստը, որ դրանք կարող են դառնալ

<< հեռավոր կամ վերացական > >, ինչպես ճիշտ նշեց British MP Ջոն Քրուդդասը: Այնուհետև ձեզ համար մի փոքր անսովոր կլինի, սակայն, հուսով եմ, որ ակնարկի` միևնույն ժամանակ հետաքրքիր համեմատություններն ու օրինակները կդարձնեն այն ավելի պարզ ու մատչելի:

Քաղաքականության մոտեցումը

Ժամանակակից քաղաքականության կենտրոնական հարցն է, թե դուք վերջինիս որ մասն եք կազմում: Արդյո՞ք ձեր ներգրավվածության  շարժիչ ուժը այն հանգամանքն է, որ հավատում եք որևէ քաղաքական օրակարգի և, հետևաբար, գործնականում կիրառում եք այն` մասնակցելով ընտրական մրցակցությանը: Կամ նախևառաջ ուզում եք  ուղղվել դեպի կառավարությունը, և, որպես կանոն, քաղաքական օրակարգը պակաս կարևոր է դառնում քան գրասենյակային գործը: Իրական կյանքում, երբեք էլ չկա պարզ բաժանում այս երկու նպատակների միջև: Քաղաքական գործունեությունը և ռեակցիան շրջանաձև շարժումներ են, բայց սա հենց այն հարցն է, որից փորձում ենք հյուսել անիվը:

Իմ վերջին` <<Եվրոպական սոցիալ դեմոկրատիայի ապագան. Լավ հասարակության կառուցում>> գրքում, որը մեկնարկվեց Ջոնաթան Ռուդերֆորդի հետ միասին, պնդում եմ, որ վերջին տասնամյակում գրասենյակային գործին միտվածությունը չափազանց գերակշռող է սոցիալ դեմոկրատական քաղաքականության մեջ և, որ սոցիալ դեմոկրատական կուսակցությունները ունեն մոտեցման փոփոխության կարիք, որպեսզի հաջողությունը ուղեկցի իրենց: Այս ամենը կոնկրետ օրինակի վրա ցույց տալու համար, հայացք նետենք հանգուցյալ Սթիվի բիզնես փիլիսոփայությանը, որը բավականին ակնհայտ է:

Սթիվ Ջոբսը աշխատանքի առումով ,իհարկե, ամենևին էլ հեշտ անձնավորություն չէր, և` որպես Apple-ի գլխավոր տնօրեն, շատ պահանջկոտ ղեկավար էր, և, դժբախտաբար, իր մատակարարման շղթայում աշխատանքային ստանդարտները հաճախ անտեսված էին: Սակայն բոլորը կհանաձայնեն, որ նրա տեսլականը և խելացի նմուշների վերաբերյալ բնազդները, և այն բանի իմացությունը , թե ինչ են մարդիկ ուզում, արմատապես փոխեցին տարբեր արդյունաբերություններ` անձնական համակարգիչներից մինչև երաժշտության ոլորտ: Ինչպես նկարագրում է Վոլտեր Իսակսոնը Ջոբսի կենսագրության մեջ, վերջինս ուներ արդյունավետորեն մշակված քաղաքական առաքելություն աշխարհը փոխելու վերաբերյալ:

Ինքը` Ջոբսը,  ամփոփել է իր գործարարական մոտեցումը հետևյալ կերպ.

-Իմ նպատակն է եղել կառուցել մի տևական ընկերություն, որտեղ մարդիկ մոտիվացված են ստեղծելու մեծ արտադրանք: Մնացած ամեն ինչ երկրորդական է: Իհարկե, կարևոր է  շահույթի ստացումը, քանի որ հենց այն է թույլ  տալիս ստեղծել մեծ արտադրանք: Սակայն, ի վերջո, մոտիվացնող ուժը արտադրանքն է, այլ ոչ թե շահույթը:

Նա ցանկանում էր ապացուցել, որ, եթե ինչ-որ կերպ փոխում ես այդ առաջնահերթությունները, ցանկացած բան, որ կարող է դիտվել որպես նուրբ տարբերություն շատերի կողմից, գործնականում ամեն ինչ փոխում է: Նպատակը որոշում է, թե ինչպիսի մարդկանց եք վարձակալել, ում աջակցել և այն ամենը, ինչ քննարկվում է կազմակերպությունում:

 Արդյո՞ք աջակցություն ստացած դիզայներն է հեղինակը  հանրաճանաչ ապրանքների թե ստորին օղակի կառավարիչը, ով բավականին խնայողություններ է կուտակել մատակարարման շղթայում ապրանքի հնարավոր բացասական հետևանքների համար: Ո՞րն է կառավարչական հանդիպումների գլխավոր քննարկումը ։ Արդյո՞ք այդ է հարկավոր հաջորդ հզոր իրը հայտնագործելու կամ էլ գոյություն ունեցող արդյունաբերությունը հեղափոխելու համար։ Կամ այդպե՞ս է առավել կարճ ժամանակահատվածում շահույթը զատվում կազմակերպությունից։

Մոտեցման ընտրությունը ունի խոր գործնական հետևանքներ:

Ջոբսը ավելացրեց.

Որոշ մարդիկ ասում են. <<Տու՜ր սպառողին այն, ինչ նա է ուզում>>: Բայց դա  չէ իմ նպատակը: Մեր աշխատանքը փորձում է պարզել ինչ են նրանք պատրաստվում ուզել մինչև գործելը: Մի անգամ Հենրի Ֆորդը ասել է. <<Եթե ես հարցնեի հաճախորդներին, թե ինչ են նրանք ուզում, նրանք ինձ կպատասխանեին ` ավելի արագաշարժ ձի: Մարդիկ չգիտեն ինչ են ուզում, մինչև նրանց  այդ ցույց չտաս… Մեր խնդիրը կարդալն է այն բաների, որոնք դեռևս թղթի վրա չեն>>:

Բիզնեսի պրակտիկայում, այս փիլիսոփայությունը թույլ տվեց Ջոբսին մերժելու ստանդարտ շուկայական գործիքները: Երբ նրան այս մասին հարցրեցին, նա պատասխանեց, թե արդյո՞ք Ալեքսանդր Գրահամ Բելը ինչ-որ շուկայական հետազոտություն է արել հեռախոսը հայտնագործելուց առաջ: Ջոբսը ավելի շատ հակված էր չարձագանքելու կարճաժամկետ տրամադրություններին , այլ փոխակերպելու արդյունաբերությունները`հաղթահարելով խոչընդոտները:

Դուք կհարցնեք, թե ի՞նչ կապ ունի Սթիվ Ջոբսի պատմությունը սոցիալ դեմոկրատիայի հետ: Պատասխանը ընկած է հիմնական նպատակի ընտրության հիմքում, և թե ինչ գործնական  հետևանքներ են առաջանում արդյունքում: Ջոբսի նպատակն էր ստեղծել ինչ-որ նորույթ և այնհետև առաջարկել այն հասարակությանը: Սա հավասարազոր է արժեքի վրա հիմնված քաղաքական մոտեցմանը, որն առաջարկում է նոր քաղաքական տեսլական: Շատ սոցիալ դեմոկրատական կուսակցությունների համար մեծ խնդիրը է, որ հաճախ իրենց քաղաքականաստեղծ նպատակներում նրանք չափից ավելի են վստահ հարցումների, թիրախավորված խմբերի և կարճաժամկետ ընտրողների ընկալման վրա: Նրանք մեծ ուշադրություն են դարձնում “շահույթ’’-ին` կենտրոնանալով ընտրողին տրամադրելու այն, ինչ ըստ իրենց ընտրողը ուզում է: Միևնույն ժամանակ, նրանք անտեսում են ‘’ապրանք’’-ը՝  նոր սոցիալ դեմոկրատական տեսլականի ստեղծումը, որը կարող է ընդունվել ընտրողների կողմից`նրանց առաջարկելու և բացատրելու պարագայում:

Ի՞նչ է կատարվում, երբ զարգացնում ես թիրախավորված խմբերի վրա հիմնված քո քաղաքականությունը և ռացիոնալ ընտրության ենթադրությունը այն է, որ գործնականում կիրառում ես շատ ռեակտիվ տեսակի քաղաքականություն: Բայց, ի վերջո, փորձում ես պարզել ընկալվող շահերը և մատուցել դրանք: Բացի նրանից, որ ռացիոնալ ընտրությունը անբավարար է և հաճախ ընտրելու իրավունք հասկացողության մոլորեցնող նշանակություն, ինչպես օրինակ ռազմավարությունը միայն որոշ ժամանակ կարող է աշխատել: Բայց երբ ճգնաժամը վրա է հասնում, մարդիկ հեշտությամբ կարող են մտափոխվել և մեղադրել քաղաքական գործիչներին այն բանի համար, թե ինչու վերջիններս ոչինչ չեն արել մինչև չարիքի վրա հասնելը: Սա ևս մի բացատրություն է, թե ինչու սոցիալ դեմոկրատական կուսակցությունները չեն շահում ֆինանասավորված կապիտալիզմի ներկա ճգնաժամից. նրանք հաճախ ընկալվում են որպես անկում ապրող ծրագրի համագործակիցներ, և սա ավելի շատ խնդրի մի մաս է, քան լուծում:

Այսպիսով, եթե շուկայական հետազոտման գործիքների միջոցով հայտնաբերված ընկալվող ընտրողների շահերը և այս բազայում  ձևավորվող քաղաքականությունները չեն աշխատում, ի՞նչ պետք է արվի:

Բերքլիի neuro լեզվաբաններ Ջեորջ Լակոֆը և Էլիզաբեթ Վեհլինգը պնդում են, որ ընտրական որոշումներն արմատապես ընդունվում են` հաշվի առնելով արժեքների բազան: Անկախ ամեն ինչից, քաղաքականությունը և իրականությունը, ինչևէ, կլանված չեն մեկուսացմամբ, սակայն ավելի ներդրված են արժեքների մեջ: Քաղաքական գործիչները, հետևաբար, կարիք ունեն շփվել արժեքների այնպիսի շրջանակներում, որոնցում ներդրված է հստակ քաղաքականություն և արդյուքում ավելացնեն այս ամենը ստանալու համար համահունչ ծրագիր: Այս ամենը, իհարկե, չի կարող իրականացվել` արձագանքելով կարճաժամկետ ընտրական  հետազոտությանը, բայց պետք է ներառվի քաղաքական մոտեցման մեջ, քանի որ այն միջին  երկարաժամկետ է, տրանսֆորմատիվ և անձնական, և ոչ ռեակտիվ ու տրանսակցիոնալ:

Ինչքան էլ որ զարմանալի չէ, կարծում եմ բիզնեսի և քաղաքականության գործը նույնն է. կարճատև ռացիոնալ ընկալումները և պահանջարկը երկարատև հաջողության հասնելու համար անհավանական են : Այդ իսկ պատճառով, հավատում եմ, որ դեմոկրատական կուսակցությունները պետք է վերակենտրոնան նոր քաղաքական տեսլականի ձևավորման հարցի շուրջ, որը հիմնված կլինի հիմնարար արժեքների վրա, տեսակետ, որ, եթե ցանականում ես երկարատև հաջողություն ունենալ, պետք է կենտրոնանաս ”ապրանք”-ի այլ ոչ թե ”շահույթ”-ի վրա. մի կետ, որը բիզնեսում կիրառվում է ոչ միայն Սթիվ Ջոբսի պարագայում, այլ նաև ուրիշ դեպքերում: Նրա` ”Շեղում. Ինչու՞ ենք մեր նպատակներին լավագույնս հասնում անուղղակիորեն” գրքում Ջոն Քեյը Financial Times –ից  վերլուծել է մի շարք բիզնես իրավիճակներ և հանգել հետևյալ արդյունքի, որ ստացված եկամուտները ավելի բարձր են, երբ կենտրոնանում ես ոչ թե դրանց, այլ այն ապրանքների և ծառայությունների վրա, որոնք վաճառում ես: Սա քաղաքական գործիչների համար ևս դաս է:

Քաղաքականության բովանդակությունը

Եթե շարժիչ ուժը արժեքի վրա հիմնված մոտեցումն է, ինչպե՞ս եք պատկերացնում նոր արժեքների վրա հիմնված ծրագրի կառուցումը։ Պարզ երևում է, որ ներկա իրավիճակում, իրականությունը հեռու է մարդկանց մեծ մասի ակնկալածից: Առավել կայուն քաղաքական տնտեսության և հարակից հասարակությունների վերաբերյալ ցանկությունը ակնհայտ է, սակայն ներկայումս չկան առաջարկվող համապարփակ քաղաքական այլընտրանքներ: Եվ սա սոցիալ դեմոկրատների համար հնարավորություն է` հանդես գալու նոր տրանսֆորմատիվ տեսլականով, որը ներկայացնում է մարդկանց մտավախությունները և ցանկությունները և ամուր արմատավորված է սոցիալ դեմոկրատական արժեքներում: Սա չի նշանակում ազատության, ձեռներեցության արգելում, և անհատական ձգտում սոցիալ դեմոկրատական օրակարգում, իհարկե այդ ամենից հեռու է, բայց նշանակում է հստակ սոցիալ դեմոկրատական ծրագիր, որի նպատակն է ոչ միայն վերացնել ներկա ժանտախտի պատճառները, այլ նաև վերացնել ախտանշանները և առաջարկում է ապագայի լավատեսական տեսլական, որը մարդկանց համար կլինի ընդունելի և արդյունավետ:

Վերջին տարիներին, կոլեգաների մի խումբ ինձ հետ միասին սկսեցին աշխատել ԼավՀասարակության այլընտրանքների վրա: Բայց դա ամենևին էլ ծրագիր կոչվածը չէ. գլխավոր առանձնահատկությունը վերջինիս հստակ բնութագրիչներն են: Եվ որո՞նք են դրանք։

Նշեմ, որ վերջին ժամանակներում սոցիալ դեմոկրատական փորձը ռեակտիվ է և տրանսակցիոնալ. ես ներկայացնում եմ այն քաղաքականությունը, որը, ըստիս, ցանկանում եք, և, այնուհետև, դուք ընտրում եք ինձ:

Որպես սկիզբ, նոր սոցիալ դեմոկրատական տեսլականը պետք է դառնա ավելի տրանսֆորմատիվ և անհատական, որից հետո ստեղծի նոր սոցիալ դեմոկրատական ինքնություն:

Միայն ստեղծելով վավերական և սոցիալապես առավել արմատացված քաղաքականություն, սոցիալ դեմոկրատները կարող են կառուցել այն կամուրջը, որը հաճախ ընկալվում է որպես ընդլայնման ծոց քաղաքացիների և քաղաքական գործիչների միջև: Ջոնաթան Ռուդերֆորդը, ով այս ամենը հաճախ անվանում է ”Պատկանելիության քաղաքականություն”, նկարագրել է այս իրավիճակը Բրիտանական Աշխատանքային Կուսակցության օրինակով ` գրելով.

Աշխատողները պետք է հրաժարվեն մեկ կամ երկու տեսակարար կետի վրա կենտրոնանալուց և  պետք է դիտարկեն ավելի երկարաժամկետ հատված: Այն պետք է ետ բերի տնտեսության նկատմամբ կորցրած վստահությունը և ապացուցի առաջնորդության` իր կարողությունը: Բայց այն նաև կարիք ունի նոր, արմատական մտածողության:  Ինչի՞ համար է պայքարում աշխատողը։ Ոչ ոք չունի հստակ կարծիք այս հարցի շուրջ:

Նոր սոցիալ դեմոկրատական տեսլականը նաև պետք է լինի հավակնոտ, լավատեսական և դեպի առաջ նայող: Այն պետք է մոտիվացնի մարդկանց կյանքում ձգտում ունենալու, ստեղծի այն հանգամանքները, որոնք հարկավոր են մարդկանց իրենց նպատակին հասնելու համար, օգնի նրանց, եթե նրանք միայնակ են պայքարում, համախմբի նրանց, այսինքն սա միայն անհատական առաջընթաց չէ, այլ հասարակության ամբողջական զարգացում: Ցանկացած քաղաքական տեսլական ունի հավատամքի և ձգտման աստիճան: Սա հենց այն մեխանիզմն է, որի միջոցով այն կարող է համախմբել և միավորել տարբեր սոցիալական խմբերի:  Ամերիկյան Երազանքը ինքնության հաստատման տեսլականի  լավ օրինակ է: Սրանից զատ, այն նաև կենտրոնանում է մի մեծ խնդրի վրա, որ այսօրվա աշխարհում Ամերիկյան Երազանքը ավելի շատ պատրանք է, քան տեսլական:

Փաստորեն մարդիկ հնարավորություն չունեն հասնելու իրենց երազանքին: Այս պարագայում քաղաքական տեսլականի և երազանքին հասնելու  հնարավորությունների միջև կարևոր ուղեցույցը բացակայում է: Այս օրինակը նաև ցույց է տալիս քաղաքականությունների և քաղաքական տեսլականի միջև հարաբերությունները` առանց հստակ սահմանելու քաղաքական տեսլականը, քաղաքականությունները հեշտությամբ պառակտվում են։ Ամբողջը ավելի մեծ չէ, քան նրա բաղկացուցիչների գումարը, մյուս կողմից առանց ճիշտ քաղաքականության, քաղաքական տեսլականը թվում է անհաղթահարելի և այսպիսով հեռավորությունը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի է մեծանում:

Սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքները ազատության, հավասարության և համերաշխության վերաբերյալ պետք է լինեն նորացված սոցիալ դեմոկրատական տեսլականի ելակետը, ողնաշարը, և հստակ սահմանված լինեն բոլոր գործառույթները: Ինչպես գրել է Նիդա-Ռումելին.

”Ազատությունը ” այս կոնտեսքտում չի օգտագործվում նեղ իմաստով` ըստ ազատության վերաբերյալ օրենքի, կամ ազատ տնտեսական շուկաների իմաստով, այն նաև նշանակում է իրավական, սոցիալական, տնտեսական, մշակութային և քաղաքական իրավիճակների կոնցետրացում, որը բոլոր քաղաքացիներին տալիս է հավասար հնարավորություններ կյանքում:

Համերաշխությունը հատուկ խմբի լոբբիզմ չէ, սոցիալական խավ կամ դասակարգում, այլ  ազգային, եվրոպական և գլոբալ մակարդակի վրա համագործակցության պրակտիկա, որը ստեղծվել բոլորի համար հավասար ազատության  ունիվերսալ արժեքների հիման վրա:

Սա արժեքների եռակազմ է, որտեղ Ազատությունը հասկացվում է որպես լավատեսական ազատություն Եսայիա Բեռլինի իմաստով` ազատություն ինչ–որ մի բան անելու, այլ ոչ թե ազատություն ինչ–որ բանից: Հավասարությունը, որ ուղեկցում է  բոլորին հավասար հնարավորություններով` իրենց նպատակներին հասնելու համար: Համերաշխություն, որը միախմբում է մարդկանց, և սա անհատների մասին չէ, այլ հասարակության` ամբողջությամբ վերցրած: Այս եռակազմը պետք է դառնա նոր սոցիալ դեմոկրատական տեսլականի հիմնական բովանդակությունը:

Թեպետև Սոցիալական Արդարության գաղափարը կա այս երեք հասկացողությունների մեջ, կցանկանայի նշել վերջինիս տեղն ու դերը արժեքների շղթայում: Այն կենտրոնացնում է ուշադրությունը հասարակությունների վրա ամբողջությամբ, որտեղ մեծանում են  անհատները և նշում է արդարության կարևորությունը:

Եթե սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքները նոր սոցիալ դեմոկրատական ծրագրի հիմք են կազմում և քաղաքականություններն են այն հիմնական քայլերը, որի միջոցով կարող ենք հասնել ծրագրի նպատակներին, երկու անհայտ դեռևս առկա են` ի՞նչ դեր են խաղում ինստիտուտները և սրա հետ կապված ինչպե՞ս եք քաղաքականապես ձևավորվում փոփոխությունները: Սրանք են այն ոլորտները, որոնց վրա վերջերս աշխատում է SPD հիմնարար արժեքների հանձնաժողովը և որ նաև ձևավորում է մեր օնլայն քննարկման առանցքային կետերը:

Սոցիալ դեմոկրատական տեսլականի հակառակ ֆոնի վրա ի՞նչ դեր պետք է խաղա պետությունը։ Արդյո՞ք այն պետք է լինի ակտիվ դիրքերում ապահովելու համար ժողովրդավարական քաղաքականության գերակայությունը այլ փոփոխվող ուժերի նկատմամբ։  Ինձ համար պատասխանը այո-ն է:

Եթե սոցիալական ժողովրդավարությունը դառնում է կրկին տրանսֆորմատիվ, և եթե փոփոխությունը պետք է լեգիտիմ լինի, պետությունը և կառավարման այլ ինստիտուտները կարիք ունեն սահմանելու հստակ քաղաքական ուղղվածություն: Որպեսզի փոփոխությունը լինի մոտավորապես մոդերացված այն նաև պետք է ճիշտ հասկացված լինի կառավարման ինստիտուտների կողմից: Ուստի սոցիալ դեմոկրատների համար կենսական նշանակություն ունի հասկանալ կարևոր <<վարորդների>> փոփոխությունը, ինչպիսիք են,  օրինակի համար, ներգաղթի խմբին ինտեգրումը և ընգրկել այս <<վարորդների>> լավատեսական գաղափարները: SPD-ի նախագահ Այդան Օեզոգյուզը արեց այս` ասելով`

Ինտեգրացիա տերմինի սոցիալ-դեմոկրատական ընկալումը կոչված է մշակութային կամ կրոնական ցանկացած հավատամք ունեցող քաղաքացիների միջև հարաբերությունների փոխադարձ ընդունմանը` միավորելով նրանց մեկ ամբողջական հասարակության մեջ, որտեղ յուրաքանչյուրը ունի հավասար հնարավորություն մասնակցելու սոցիալական, մշակութային, քաղաքական և տնտեսական հարցերի լուծման գործունեությանը: Եվ դա ոչ միայն ընդունում է մշակութայի բազմազանությունը, որ իրենց հետ բերում են նոր քաղաքացիները, այն նաև ընդունում է վերջիններիս ձեռքբերումները, և, գնահատում բազմազանությունը որպես մի ռեսուրս, որ կարող ստանալ հասարակությունը:

Փոփոխությունը հասկանալը և ձևավորելը նույնպես այն առանցքն է, որին սոցիալ դեմոկրատները վերաբերվում են որպես առաջընթացի, ինչը, հիմնականում, սղագրական է նկարագրելու համար քաղաքականապես փոփոխվող դեպի լավը: Մաթիաս Մեքինգը  համոզված պնդում է, որ Առաջընթացի նոր գաղափար է հարկավոր. Մեկը, որ դիտարկում է մարդուն կենտրոնում, այսինքն ավելի անհատականացված:

Առաջընթացի ցանկացած նոր հասկացություն պետք է մարդուն դիտարկի որպես ելակետ և լավ կյանքի իդեալը հետ տանի դեպի քաղաքական գործունեության կենտրոն: Կան շատ ոլորտներ, որտեղ դեպի լավը փոփոխությունները ոչ միայն ցանկալի են, այլ նաև հնարավոր: Որպեսզի տեղի ունենա առաջընթացի վերաբերյալ անհրաժեշտ քննարկում, մեզ հարկավոր է քննադատական մտացողություն ակադեմիաների, սոցիալական կազմակերպությունների, քաղաքագետների կողմից:

Պետք է  նաև, որպեսզի մեր քաղաքական գործիչները գտնեն գիտության, փորձաքննության և մարքեթինգի օգտագործման  նոր ու տարբեր ուղիներ: Լավ հասարակության հասկացությունը պետք է դիտարկել որպես քաղաքական բանավեճի առանցք: Նոր առաջընթացի` միայն հասարակության կողմից ստանձնելը, այն ավելի կայուն, արդյունավետ և ժողովրադավարական կդարձնի:  Դա մի հասարակություն է` հիմնված  բոլորի միավորման ու հավասարության վրա: Այն ընձեռում է անհատներին զարգացման ու բարգավաճման  նոր հնարավորություններ և ուղեկցում է այս անձնական զարգացման կոլեկտիվ երաշխիքները:

SPD հիմնական արժեքների հանձնաժողովի կողմից վերջերս իրականացված աշխատանքը և մեր լայնածավալ օնլայն քննարկումը մեկ անգամ ևս ցույց տվեցին սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքների դերը սոցիալ դեմոկրատիայի նորացման գործընթացում: Քաղաքական հայացքների հաջորդականությունից է հետևում պետական ինստիտուտների համահունչ ու պատշաճ օգտագործումը: Հիմնական արժեքները նաև ուղեկցում են մի շրջանակ, որի միջոցով փոփոխության գլխավոր  առաջնորդները կարող են վերլուծվել, որի արդյունքում կձևավորվի քաղաքապես մոդերացված տարբերակ, օրինակ առաջընթացի լավատեսական գաղափար: Այսպիսով, ունենալով Լավ Հասարակության քաղաքական տեսլականը և զարգացնելով նոր Առաջընթացը նպատակին հասնելու համար, հաջորդ քայլը փոխադարձ ամրապնդումն է:

Եզրակացություն

Այս կարճ ակնարկով անդրադարձանք բավականին բարդ թեմայի, և, իհարկե,  հանդես չեկանք նոր սոցիալ դեմոկրատական ծրագրով: Բայց, հուսով եմ, ինձ հաջողվեց ցույց տալ, թե որքան կարևոր են սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքները և սահմանել նման նախաձեռնության դաշտը: Փորձեցի ցույց տալ, որ սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքները բացահայտվում են գոնե երկու առումներով: Ինչ վերաբերում է քաղաքականությանը, հուսով եմ, որ Սթիվ Ջոբսի` բիզնեսի փիլիսոփայության մի փոքր անսովոր օրինակը օգնեց պարզել այն կարևոր կետը,  որ մտադիր էի նշել. Սոցիալ դեմոկրատները շատ են հեռացել արժեքներով առաջնորդվող քաղաքականությունից:

Երբ անդրադառնում ենք քաղաքականության բովանդակությանը, փորձում եմ ցույց տալ, որ սոցիալ դեմոկրատական հիմնական արժեքների շուրջ ձևավորված  նոր պատմողական շրջանակը  պետք է լինի նորացված սոցիալ դեմոկրատական տեսլականի առանցքը: Ինչպես ճիշտ նշեց Ջոն Քրուդասը, մնացածը <<փոխաբերական>> է և տանում է ետ  դեպի ասվածի կենտրոնը, ինչն էլ սոցիալ դեմոկրատիային տալիս է նոր ինքնություն: Անկասկած, սոցիալ դեմոկրատիայի խնդիրները մեծ են, սակայն, եթե ճիշտ հասկանանք ու ըմբռնենք, դրանք կարող են դառնալ հնարավորություն:

ՀՄՀ-ը նախատեսում է մի շատ կարևոր ու արդի ուսումնասիրություն Հայաստանում մենաշնորհների վերաբերյալ` շեշտը դնելով երկրում սննդի, վառելիքի և շինարարական արդյունաբերության  վրա: Հայաստանում մոնոպոլիաների աճը պայմանավորող ամենակարևոր գործոնը քաղաքական ազդեցությունն է` արտահայտված իշխող քաղաքական ռեժիմի և որոշ գործարարների բարիդրացիական կապերով միևնույն շահեր հետապնդելու պատճառով : Արդյունքում, հասարակական բարեկեցությունը վտանգվում է և գրանցվել են հայ հասարակության բավականին մեծ կորուստներ:  Այս ուսումնասիրության օբյեկտը  ՀՀ-ում տնտեսական կենտրոնացվածության մակարդակի որոշումն է, այն բացասական ազդեցությունը, որ թողնում են տնտեսության վրա և առկա անվստահությունը օրենսդրության նկատմամբ: Հաշվի առնելով Եվրոպական Միության և Միացյալ Նահանգների կողմից մշակված նախկին սոցիալիստական երկրների փորձը` կառաջարկվի Հայաստանին համապատասխան մոդել: Որից հետո, ուսումնասիրությունը կհրատարակվի և կներկայացվի գործադիր ու օրենսդիր իշխանությունների քաղաքական գործիչներին, հասարակական կազմակերպություններին, հետազոտական ինստիտուտներին, ԶԼՄ-ներին և հանրությանը, ընդհանրապես: